Бюллетень Калмыцкого научного центра РАН
«Нәәрглл» («поэм») гидг нерәдлһ монголын утга зохиолын шүүмжлэлд үүдлһнә тускар (= О происхождении термина «нәәрглл» («поэма») в монгольском литературоведении)
Digital object identifier
10.22162/2587-6503-2020-4-16-315-331
Аннотация
Одной из интересных проблем современного монгольского литературоведения является история появления тех или иных литературных терминов и понятий. Некоторые термины со временем обрели иное содержание, отличное от того, что в них закладывалось изначально. К таким претерпевшим эволюцию литературоведческим понятиям относится термин нәәрглл (‘поэма’). Впервые этот термин для обозначения поэмы появился в Монголии в работе известного монгольского филолога, академика М. Гаадамбы «Очерк теории литературы» и в переводе работы известного советского исследователя Г. Л. Абрамовича «Введение в литературоведение». В 1950-е гг. этот термин стал активно употребляться критиками и историками современной монгольской литературы Китая. Первоначально понятием нәәрглл обозначалась «стихотворная повесть» (шүлглсн түүк (шүлэглэсэн тууж)), которая занимала промежуточное положение между «романом в стихах» (шүлглсн роман) и «стихотворным рассказом» (шүлглсн түүк (шүлэглэсэн тууж)). Однако при внимательном анализе критических и литературоведческих работ этого периода выяснилось, что этот термин применялся к разным типам произведений.
Полный текст:
315-331Литература
Абрамович 1959 — Абрамович Г. Л. Зохиож. Утга зохиолын шинжлэлийн удиртгал. М. Гадамба орчуулав. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1959.
Авианы толь 1983 — Монгол хэлний баримжаа авианы толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1983.
Баяр 1959 — Баяр. Нөхөр Бүрэнбэхийн «Амилалын бэлгэт цэцэг» // Өнөр цэцэг. 1959. № 11.
Билигсайхан 2008 — Билигсайхан Ц. Ухаарахуй: шинэ үейин уран зохиолын онол. Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 2008. С. 125–126.
Болд 1957 — Болд Ө. «Нандир, Сүмбэр хоёр»-ын тухай санал // Өнөр цэцэг. 1957. № 11.
Буянбат 1963 — Буянбат Г. Ардын аман зохиол ба «Луусын хадын хурим» // Өвөр Монголын өдрийн сонин, 1963 оны 6-р сарын 7-ы өдрийн, 3-р хэвлэл.
Бүрэнтөгс 1977 — Бүрэнтөгс найруулав. Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1977.
Ван Мандуга 1999 — Ван Мандуга найруулан зохиов. Утга зохиолын онолын удиртгал. Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 1999. С. 159–160.
Ван Мандуга, Цэдэв 2009 — Ван Мандуга, Цэдэв Д. харгуулан найруулав. Сономбалжирын Буяннэмэх (дөрөв). Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 2009.
Гаадамба 1960 — Гаадамба М. Утга зохиолын онолын товч. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1960.
Галбаатар 2012 — Галбаатар. Уран зохиол: онол, түүх, шүүмжлэл (нэвтэрхий толь). Улаанбаатар, 2012. С. 233.
Гэрэлт 1985 — Гэрэлт Б. Зохиол туурвих ёсон. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1985. С. 165.
Дамбийжалсан 1959 — Дамбийжалсан Ха. Бялхам сэтгэлэг, асгалам хэллэгтэй «Баярын дуулал» – нөхөр Сайнцогтын уянгат найраглалыг уншаад // Өнөр цэцэг. № 9. 1959.
Дэлгэрэнгүй тайлбар толь 2008 — Монгол хэлний дэлгэрэнгүй тайлбар толь. Улаанбаатар: Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академийн хэл зохиолын хүрээлэн, 2008.
Жалпүнга 1987 — Жалпүнга М. Одоо үейин монгол уран зохиолын түүхэн найруулал. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1987.
Жаргал 1982 — Жаргал. Утга зохиолын онол. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1982. С. 417.
Линсэ 1982 — Линсэ. Утга зохиолын задлалтын ухаан. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1982. С. 386.
Монгол–хятад толь 1999 — Монгол–хятад толь. Хѳххот: Өвөр Монголын их сургуулийн монгол судлалын хүрээлэнгийн монгол хэл бичиг судлах газар найруулав. Өвөр Монголын их сургуулийн хэвлэлийн хороо, 1999.
Монгол хэлний толь 1997 — Монгол хэлний толь. Ц. Норжин, М. Мөрөн эрхлэн найруулав. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1997.
Монгол–хятад толь бичиг 1975 — Монгол–хятад толь бичиг. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1975.
Мэдэлт 1963 — Мэдэлт. «Амилалын бэлгэт цэцэг»-ийн тухай товч өгүүлэх нь» // Өвөр Монголын их сургуулийн эрдэм шинжилгээний сэтгүүл. № 2. 1963.
Нэр томьёоны цуврал бичиг 1989 — Хятад-монгол харьцуулсан нэр томьёоны цуврал бичиг: утга зохиолын нер томьёо. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Өвөр Монголын утга зохиолын түүх 1962 — Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны утга зохиолын түүх. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1962.
Ринчиндорж 2017 — Ринчиндорж. Монгол найраглалын шинэ ертөнц өөд мэрийсүгэй // Алтан түлхүүр. 2017. № 1.
Сайнбаяр 1957 — Сайнбаяр Т. «Нандир, Сүмбэр хоёр»-ыг уншаад // Өвөр Монголын өдрийн сонин, 1957 оны 5-р сарын 26-ы өдөр.
Сайнбаяр, Мандах 1987 — Сайнбаяр Т., Мандах, Энхсайн нар найруулав. Дундад Улсын монгол үндэстний одоо үейин утга зохиолын түүх (дээд). Хѳххот: Өвөр Монголын соёлын хэвлэлийн хороо, 1987.
Сайшаалт 2002 — Сайшаалт На. Найраглал // Монгол судлалын нэвтэрхий толь. Утга зохиол. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 2002. С. 231.
Содбилиг, Сью Шуай Вэн 1997 — Содбилиг, Сью Шуай Вэн эрхлэн найруулав. Хятад–монгол толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1997.
Сурагчийн толь 1989 — Сурагчийн монгол хэлний толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Тамсүрэн 1962 — Тамсүрэн. «Бодь цагаан гөрөөсний намтар»-ын үндэстний онцлог шинж // Өнөр цэцэг. 1962. № 5.
Тиэнсан Ри, Содномравдан 1963 — Тиэнсан Ри, Содномравдан. Утга зохиолын онолын үндсэн мэдлэг // Өнөр Цэцэг. 1963.№ 3.
Уртнаст 1989 — Уртнаст А. Уран зохиолын товч толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Хархүү 1985 — Хархүү зохион найруулав. Уран зохиолын онолын суурь. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1985. С. 359.
Хятад–монгол товч толь 1955 — Хятад-монгол товч толь. Өвөр Монголын монгол хэл бичгийг судлах хурлаас найруулав. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1955.
Хятад–монгол толь 2005 — Хятад-монгол толь. Д. Баатар эрхлэн найруулав. Хѳххот: Үндэсний хэвлэлийн хороо, 2005.
Хятад–монгол толь 2005 — Хятад–монгол толь. Өвөр Монголын Нийгмийн Шинжлэх Ухааны хүрээлэнгийн монгол хэл бичиг судлах газар найруулав. Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 2005.
Цэвэл 1966 — Цэвэл Я. Монгол хэлний товч тайлбар толь. Улаанбаатар: Улсын хэвлэлийн хэрэг эрхлэх хороо, 1966.
Шугара 1989 — Шугара Ө. Монгол үндэстний одоо үейин уран зохиолын түүх. Хѳххот: Өвөр Монголын их сургуулийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Шугара 1960 — Шугара Ө. Нам ба тергүүлэгчээ магтан дуулсан «Баярын дуулал» // Өнөр цэцэг. 1960. № 6.
张志忠主编：新蒙汉词典；商务印书馆，2011年。
«汉蒙对照词汇»，民族出版社，1976 年。
李赋宁总主编：”欧洲文学史”，第3卷上册，商务印书馆，2001年。
陈建华主编：«插图本外国文学史»，高等教育出版社，2002年。
«大俄汉词典»，黑龙江大学俄语系编，商务印书馆，1989年。
«俄汉大辞典»，王子云等编，商务印书馆，1963年。
«汉俄词典»，上海外国语学院编，商务印书馆，1989年。
Авианы толь 1983 — Монгол хэлний баримжаа авианы толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1983.
Баяр 1959 — Баяр. Нөхөр Бүрэнбэхийн «Амилалын бэлгэт цэцэг» // Өнөр цэцэг. 1959. № 11.
Билигсайхан 2008 — Билигсайхан Ц. Ухаарахуй: шинэ үейин уран зохиолын онол. Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 2008. С. 125–126.
Болд 1957 — Болд Ө. «Нандир, Сүмбэр хоёр»-ын тухай санал // Өнөр цэцэг. 1957. № 11.
Буянбат 1963 — Буянбат Г. Ардын аман зохиол ба «Луусын хадын хурим» // Өвөр Монголын өдрийн сонин, 1963 оны 6-р сарын 7-ы өдрийн, 3-р хэвлэл.
Бүрэнтөгс 1977 — Бүрэнтөгс найруулав. Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1977.
Ван Мандуга 1999 — Ван Мандуга найруулан зохиов. Утга зохиолын онолын удиртгал. Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 1999. С. 159–160.
Ван Мандуга, Цэдэв 2009 — Ван Мандуга, Цэдэв Д. харгуулан найруулав. Сономбалжирын Буяннэмэх (дөрөв). Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 2009.
Гаадамба 1960 — Гаадамба М. Утга зохиолын онолын товч. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1960.
Галбаатар 2012 — Галбаатар. Уран зохиол: онол, түүх, шүүмжлэл (нэвтэрхий толь). Улаанбаатар, 2012. С. 233.
Гэрэлт 1985 — Гэрэлт Б. Зохиол туурвих ёсон. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1985. С. 165.
Дамбийжалсан 1959 — Дамбийжалсан Ха. Бялхам сэтгэлэг, асгалам хэллэгтэй «Баярын дуулал» – нөхөр Сайнцогтын уянгат найраглалыг уншаад // Өнөр цэцэг. № 9. 1959.
Дэлгэрэнгүй тайлбар толь 2008 — Монгол хэлний дэлгэрэнгүй тайлбар толь. Улаанбаатар: Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академийн хэл зохиолын хүрээлэн, 2008.
Жалпүнга 1987 — Жалпүнга М. Одоо үейин монгол уран зохиолын түүхэн найруулал. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1987.
Жаргал 1982 — Жаргал. Утга зохиолын онол. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1982. С. 417.
Линсэ 1982 — Линсэ. Утга зохиолын задлалтын ухаан. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1982. С. 386.
Монгол–хятад толь 1999 — Монгол–хятад толь. Хѳххот: Өвөр Монголын их сургуулийн монгол судлалын хүрээлэнгийн монгол хэл бичиг судлах газар найруулав. Өвөр Монголын их сургуулийн хэвлэлийн хороо, 1999.
Монгол хэлний толь 1997 — Монгол хэлний толь. Ц. Норжин, М. Мөрөн эрхлэн найруулав. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1997.
Монгол–хятад толь бичиг 1975 — Монгол–хятад толь бичиг. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1975.
Мэдэлт 1963 — Мэдэлт. «Амилалын бэлгэт цэцэг»-ийн тухай товч өгүүлэх нь» // Өвөр Монголын их сургуулийн эрдэм шинжилгээний сэтгүүл. № 2. 1963.
Нэр томьёоны цуврал бичиг 1989 — Хятад-монгол харьцуулсан нэр томьёоны цуврал бичиг: утга зохиолын нер томьёо. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Өвөр Монголын утга зохиолын түүх 1962 — Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны утга зохиолын түүх. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1962.
Ринчиндорж 2017 — Ринчиндорж. Монгол найраглалын шинэ ертөнц өөд мэрийсүгэй // Алтан түлхүүр. 2017. № 1.
Сайнбаяр 1957 — Сайнбаяр Т. «Нандир, Сүмбэр хоёр»-ыг уншаад // Өвөр Монголын өдрийн сонин, 1957 оны 5-р сарын 26-ы өдөр.
Сайнбаяр, Мандах 1987 — Сайнбаяр Т., Мандах, Энхсайн нар найруулав. Дундад Улсын монгол үндэстний одоо үейин утга зохиолын түүх (дээд). Хѳххот: Өвөр Монголын соёлын хэвлэлийн хороо, 1987.
Сайшаалт 2002 — Сайшаалт На. Найраглал // Монгол судлалын нэвтэрхий толь. Утга зохиол. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 2002. С. 231.
Содбилиг, Сью Шуай Вэн 1997 — Содбилиг, Сью Шуай Вэн эрхлэн найруулав. Хятад–монгол толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1997.
Сурагчийн толь 1989 — Сурагчийн монгол хэлний толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Тамсүрэн 1962 — Тамсүрэн. «Бодь цагаан гөрөөсний намтар»-ын үндэстний онцлог шинж // Өнөр цэцэг. 1962. № 5.
Тиэнсан Ри, Содномравдан 1963 — Тиэнсан Ри, Содномравдан. Утга зохиолын онолын үндсэн мэдлэг // Өнөр Цэцэг. 1963.№ 3.
Уртнаст 1989 — Уртнаст А. Уран зохиолын товч толь. Хѳххот: Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Хархүү 1985 — Хархүү зохион найруулав. Уран зохиолын онолын суурь. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1985. С. 359.
Хятад–монгол товч толь 1955 — Хятад-монгол товч толь. Өвөр Монголын монгол хэл бичгийг судлах хурлаас найруулав. Хѳххот: Өвөр Монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1955.
Хятад–монгол толь 2005 — Хятад-монгол толь. Д. Баатар эрхлэн найруулав. Хѳххот: Үндэсний хэвлэлийн хороо, 2005.
Хятад–монгол толь 2005 — Хятад–монгол толь. Өвөр Монголын Нийгмийн Шинжлэх Ухааны хүрээлэнгийн монгол хэл бичиг судлах газар найруулав. Бээжин: Үндэстний хэвлэлийн хороо, 2005.
Цэвэл 1966 — Цэвэл Я. Монгол хэлний товч тайлбар толь. Улаанбаатар: Улсын хэвлэлийн хэрэг эрхлэх хороо, 1966.
Шугара 1989 — Шугара Ө. Монгол үндэстний одоо үейин уран зохиолын түүх. Хѳххот: Өвөр Монголын их сургуулийн хэвлэлийн хороо, 1989.
Шугара 1960 — Шугара Ө. Нам ба тергүүлэгчээ магтан дуулсан «Баярын дуулал» // Өнөр цэцэг. 1960. № 6.
张志忠主编：新蒙汉词典；商务印书馆，2011年。
«汉蒙对照词汇»，民族出版社，1976 年。
李赋宁总主编：”欧洲文学史”，第3卷上册，商务印书馆，2001年。
陈建华主编：«插图本外国文学史»，高等教育出版社，2002年。
«大俄汉词典»，黑龙江大学俄语系编，商务印书馆，1989年。
«俄汉大辞典»，王子云等编，商务印书馆，1963年。
«汉俄词典»，上海外国语学院编，商务印书馆，1989年。
Ссылки
- На текущий момент ссылки отсутствуют.
(c) 2020 Калмыцкий научный центр РАН; Урсхл