Домог түүхийн эх сурвалж болох нь (Сартагтайн домгийн жишээн дээр).

Чулуунбат Мөнхбаяр

Digital object identifier




Аннотация


Статья посвящена легендам о Сартагтае, бытовавшим среди населения Монголии, Средней Азии и Южной Сибири. Автор приходит к выводу, что данный памятник устного народного творчества содержит сведения о культурных и экономических связях народов Центральной и Средней Азии в разные времена,  а также о развитии земледелия в Монголии. Легенда о Сартагае должна стать предметом комплексного изучения историков, фольклористов, этнографов, краеведов, археологов, географов. Легенда основана на историко-документальных фактах, и данная работа — начало комплексных исследований по указанной проблематике.


Полный текст:

49-77

Литература


Алтан нуурын Урианхайчууд хаана байна // МАСХ. АСС. Улаанбаатар, 2005. Т. 41–42.
Апродов В. А. Монгол орноор 6000 километр. Улаанбаатар, 1988. 185 т.
Бадамхатан С., Сампилдэндэв Х. Монголын газар усны домог // АЗС. T. VIII. F. 5. 1974. Т. 51–74.
Батнасан Г. Сартуулын тухай тэмдэглэл // SE. T. XI. F. 2. Улаанбаатар, 1997.
Бартольд В. В. История культурной жизни Туркестана. Л., 1927.
Бартольд В. В. Сочинения. Т. 2. Ч. 2. М., 1966.
Баруун Монголын домог, хууч яриа. Эмхэтгэн боловсруулж оршил бичсэн Б. Катуу, Ч. Дашзэвэг. Улаанбаатар, 2003.
Баттулга С. Цамбагаравынхан III. Ховд, 1985.
Батсуурь Ж. Монгол домгийн түүхэн үндэс, уран сайхны шинж (ХVII-ХIХ зуун). Утга зохиолын ухаанаар доктор (Ph.D)-ын зэрэг горилсон диссертаци. Улаанбаатар, 2005.
Батхишиг О., Цоохүү Х., Цэндээ Б. Сартагтайн сувгийн судалгаа // МАСХ. МАСС. Улаанбаатар, 2005. Т. 22–30.
Баярсайхан Д. Миний нутгийн түүх (Завхан аймгийн Баянхайрхан сумын түүх). Улаанбаатар, 2004.
Билгүүдэй Г. Аман уламжлал ба «Монголын нууц товчоон» // ХЗС. Улаанбаатар, 2000. Т. ХХVI. F. 1. Т. 77–111.
Бурдуков А. В. Хуучин ба шинэ Монголд. Дуртгалууд. Орчуулсан Э. Базаржав, Ред. С. Пүрэвжав. Улаанбаатар, 1987. 261 т.
Бутнятов М. Государство Хорезмшаха. М., 1986.
Вандуй Э. Завханы сартуул ба түүний аман аялгуу // ХЗС. Улаанбаатар, 1964. Т. II. F. 17. Т. 189–199.
Гаадамба Ш., Цэрэнсодном Д. Аман зохиолын дээж бичиг. Улаанбаатар, 1967, 1988. 365 т.
Гаадамба Ш., Цэрэнсодном Д. Монгол ардын аман зохиолын дээж бичиг (Их дээд сургуулийн монгол хэлний ангид үзнэ.) (нэмж засварласан хоёр дахь хэвлэл). Ред. акад. Ц. Дамдинсүрэн. Улаанбаатар: УХГазар, 1978.
Гаадамба Ш. Сокровенное сказание и проблема литературных связи Монголии // Монголын нууц товчоо болон уран уран зохиолын харилцаа —холбооны асуудалд. М., 1981.
Ганболд М. Усны эхэнд хонхолзуур (дууны судалгаа) // Эрдэм шинжилгээний бичиг. Т. 12. F. 26. Улаанбаатар, 2007. Т. 111–119.
Гумилев Л. Н. Древняя Русь и Великая Степь. М., 1989.
Г. де Рубрук, Плано Карпини. Монголчуудын түүх, Дорно этгээдэд зорчсон тэмдэглэл. Орчуулсан Ч. Дашдаваа, С. Идшинноров, Б. Энхбат. Улаанбаатар, 1971; Улаанбаатар, 1986.
Грумм-Гржимайло Г. Е. Западная Монголия и Урянхайский край. Л., 1926.
Дамдинжав Ц. Архангай аймгийн Өлзийт сумын түүхийн товчоон. Улаанбаатар, 2004.
Дулам С. Монгол домог зүйн дүр. Улаанбаатар, 1989. 192 т.
Едилхан Х. Монгол Алтайд шинээр олдсон овог аймгийн тамга тэмдэг. МАСХ. МАСС. Улаанбаатар, 2005.
Козин А. Сокровенное сказание. М.; Л., 1941.
Кравченко А. К. Миф как этнопсихологический компонент культуры (на материале космогонических мифов алтайцев и индейцев Северной Америки) // Природные условия, история и культура Западной Монголии и сопредельных регионов. Тезисы докл. IV междунар. науч. конф. Томск, 2001. С. 130–131.
Лхам Д. Мянгад ардын зан үйл аман зохиол. Улаанбаатар, 1991.
Михайлов Г. И. Мифы в исторических сочинениях XIII–XIX вв. Монгольских народов // Фольклор и историческая этнография. М., 1983. С. 88–106.
Модоров Н. С. Судьбы коренных народов Горного Алтая (Из истории национально-государственного строительства. 1800–1940 гг.) // Сб. док. Горно-Алтайск, 2004. С. 91–92.
«Монгол Алтай соёны бүс нутгийн игэдийн байгаль хамгаалах уламжлалт зан үйл» сэдэвт судалгааны ажлын тайлан (Мөст, Алтай, Цэцэг сумдын хэмжээнд). Тайлан бичсэн Б. Нямдорж, М. Ганболд, Л. Отгонбаяр. Ховд, 2006.
Монгол ардын домог үлгэр. Эмхэтгэж, удиртгал, тайлбар бичсэн Д. Цэрэнсодном. Улаанбаатар, 1988.
Монгол домог. Удиртгал, Тайлбар хийж, эмхэтгэсэн Х. Сампилдэндэв, ред. Д. Цэрэнсодном. Улаанбаатар, 1984. 230 т.
Монгол домгийн чуулган. Эмхэтгэсэн Х. Сампилдэндэв. Улаанбаатар, 1999. 379 т.
Монгол улсын түүх. Дэд боть. Улаанбаатар, 2003. 412 т.
Монголын нууц товчоо. Галиглаж хэвлүүлсэн Т. Дашцэдэн. Ред. Ц. Дамдинсүрэн, Н. Ишжамц. Дурсгалт бичгийн чуулган XXI боть. Улаанбаатар, 1985.
Монголын нууц товцоо. Орчин цагийн монгол хэлэнд буулгасан Ц. Дамдинсүрэн. нэмж засварласан 4 дэх хэвлэл. Улаанбаатар, 1990. 255 т.
Мөнхбаяр Ч. Сартагтайн домог (Түүхэн домог болох нь). Улаанбаатар, 2006. 162 т.
Мөнхбаяр Ч. Сартагтайн домог түүний учир холбогдол // МУИС-ийн Ховд дахь салбар сургуулийн Нийгмийн ухааны тэнхимийн оюутны эрдэм шинжилгээний бага хурал (Зохиогчийн хувийн архив). Ховд, 1999.
Мөнхбаяр Ч. Сартагтай нэрийн утга гарал // ХИС-ийн ЭШБ (Нийгмийн ухаан). ХII. Fasc 32. Улаанбаатар, 2007. Т. 150–156.
Мөнхбаяр Ч. Домог түүхийн эх сурвалж болох нь (Сартагтайн домгийн жишээн дээр) // Алтай соёны бүс нутгийн экосистем, ард түмний түүх, соёлын зарим асуудал. Улаанбаатар, 2008. Т. 99–122.
Мөнхбаяр Ч. Монголчуудын түүх соёлын дурсгалыг тайлбарлах уламжлалт cэтгэлгээ түүний хувьсал, хөгжлийн асуудалд // ЭШБ (Ховд их сургуулийн НХУС-ийн эрдэм шинжилгээний бичиг). Т. IV. F. 12. Улаанбаатар, 2011. Т. 81–89.
Мунхбаяр Ч. К проблеме изменения и развития традиционного мышления монголов в объяснении историко-культурных памятников // Актуальные проблемы исследования этноэкологических и этнокультурных традиций народов Саяно-Алтая: материалы III межрегион. науч.-практ. конф. (Кызыл, 28 июня – 2 июля 2011 г.). Кызыл, 2011. С. 46–53.
Наваан Н. Мянган дурсгалын эх орон. Улаанбаатар, 1970.
Нансалмаа Д. Ховд аймгийн Мянгад сумын нутагт явуулсан угсаатны зүйн хээрийн шинжилгээний тайлан, эх хэрэглэгдхүүн. Түүхийн хүрээлэнгийн гар бичмэлийн сан № 10. Улаанбаатар, 1989.
Нансалмаа Д. Ховдын Мянгад ястны угсаа-түүх. Аж ахуй, уламжлалт соёл. Түүхийн ухаанаар доктор (Ph.D)-ын зэрэг горилсон диссертаци. Улаанбаатар, 1997. 204 т.
Намнандорж О. Монгол орны газар зүйн гайхам сонин. Улаанбаатар, 1967. 78 т.
Намнандорж О. Жуулчлалын замнал үзэх зүйлсийн тайлбар. Улаанбаатар, 1981. 110 т.
Намнандорж О. Америкийн индианчуудын омог аймаг түүх соёл. Улаанбаатар, 1981. 84 т.
Намсрай Н. Ховд аймгийн Эрдэнэбүрэн сумын газар нутгийн нэрс. Ховд, 1969.
Намсрай Н. Өөлдийн гарал, зан заншлын тухай // SH. Т. XXIII. F. 10. Улаанбаатар, 1989. Т. 87–100.
Намсрай Н. Өөлдийн соёл түүхийн бичиг оршивой. Ховд, 1999. 150 т.
Никифиров Н. Я. Аносский сборник. Горно-Алтайск, 1995.
Нямдаваа Г., Мөнхдолгор Б. Ховд аймагт аялал жуулчлал хөгжүүлэх онцлог. Улаанбаатар, 2004. 154 т.
Нямдорж Б. Ховдын хязгаар (1911–1919 он). Улаанбаатар, 2006.
Нямбуу Х. Монголын угсаатны зүйн удиртгал (Угсаатны бүрэлдхүүн гарвал зүй). Улаанбаатар, 1992.
Ойрадын хураангуй түүх. Улаанбаатар, 2006.
Окладников А. П. Сибирийг нээсэн нь. Орчуулсан Д. Базарваань. М., 1979, М., 1985.
Очир А., Дисан Т. Монгол улсын өөлдүүд. Улаанбаатар, 1999.
Потанин Г. Н. Очерки Северо-Западной Монголии. Т.1. I–IV. СПб., 1881–1883.
Потанин Г. Н. Путешествие по Монголии. М., 1948.
Потапов А. П. Очерки по истории алтайцев. М., 1953.
Потапов А. П. Мифы алтае-саянских народов как исторический источник // Вопросы археологии и этнографии Горного Алтая. Горно-Алтайск, 1983.
Пэрлээ Х. Монгол ард улсын эрт, дундад үеийн хот суурины товчоон. Улаанбаатар, 1961.
Пэрлээ Х. Сартагчин хонь. Монгол судлалын зарим асуудал. Т. VI. F. 12. Улаанбаатар, 1964.
Путешествие в восточные страны. Плано Карпини и Рубрука. М., 1957.
Радлов В. В. Атлас древностей Монголии. СПб., 1892.
Рашид-ад-дин. Сборник летописей. Том I. Кн. 1–2. М.; Л.: АН СССР, 1952.
Рашид-ад-дин. Сборник летописей. Том II. М.; Л.: АН СССР, 1960.
Рашид-ад-дин. Судрын чуулган. Орос хэлнээс орчуулсан Ц. Сүрэнхорлоо. Редактор Г. Сүхбаатар. I боть. Нэгдүгээр дэвтэр. Улаанбаатар, 1994.
Ренчин Б. Монгол бичгийн хэлний зүй. III дэвтэр. Улаанбаатар, 1966.
Роломжав Б. БНМАУ-ын тариалангийн хураангуй түүх. SH. Т. ХХ. F. 1. Улаанбаатар, 1987.
Саган Сэцэн. Эрдэнийн товч. Хэвлэлд бэлтгэсэн Ц. Насанбалжир. Улаанбаатар, 1971.
Сандагдорж С. Эртний жимээр. Улаанбаатар, 1968.
Сампилдэндэв Х. Уул усны зуун домог. Улаанбаатар, 1976.
Сампилдэндэв Х. Монгол дахь сартагтайн домог // ОУМЭ-ний III их хурал. III боть. Улаанбаатар, 1979.
Сүхбаатар Г., Жамсран Л. БНМАУ Түүхийн дээж бичиг. I боть. Улаанбаатар, 1968.
Увс аймгийн тайлбар толь. Улаанбаатар, 2000.
Ховд, Баян-Өлгий, Увс аймгийн зарим сумдаар зохион байгуулсан эрдэм шинжилгээний экспедицийн тайлан (2005.07.15–25). Алтай II төсөл. Ховд, 2005.
Цэвээндорж Д. Монголын эртний урлагийн түүх. Улаанбаатар, 1999.
Цэрэнсодном Д. Дува сохрын домог, ганц нүдэт аварга амьтны тухай өгүүлэмжтэй холбогдох нь // ШУА-ийн мэдээ. Улаанбаатар, 1983. № 2. Т. 36–44.
Цолмон С. Галдан бошгот хаан нийгэм улс төрийн үйл ажиллагаа (1644–1697). Улаанбаатар, 1994.
Чан Чун бумба. Баруунш зорьчсон тэмдэглэл. Хөх хот, 1996.
Чулуун С. Чингүнжавтай холбогдох түүхийн дурсгалт газрууд ба нутгийн ардын аман түүх // Монголчуудын Манжийн эсрэг 1755–1758 оны тэмцэл (Зэвсэгт бослогын 250 жилийн ойд зориулсан эрдэм шинжилгээний хурлын материал. 2007 оны 1 дүгээр сарын 22. Улаанбаатар хот). Улаанбаатар, 2007. C. 93–97.
Шубин В. Ф. Земледелие Монгольской Народной Республики. М., 1953.
Шүгэр Ц. Монгол модон барын ном. Улаанбаатар, 1991.
Фольклор и историческая этнография. М., 1983.
Эдиков А. Художественно-культурные связи Горного Алтая с Монголией // Природные условия, история и культура Западнной Монголии и сопредельных регионов. Тезисы докладов II Междунар. науч. конф. Томск, 1997.
Эрдэнэбаатар Д., Ковалев А. А. Монгол Алтайн бүс нутгийн археологийн соёлууд // Mongolian Journal of Anthropology, Archaeology and Ethnology. Улаанбаатар, 2007. Vol. 3, №1 (287). Т. 35–50.
Juvaini А. Еру History of the World Conqueror. Translated by John Andrew Boyle. London: Harvard University Press,1958.
Рelliot Р. Histoire secrete des Mongols. Paris, 1949.

Ссылки

  • На текущий момент ссылки отсутствуют.